EK SAYFA – 2004-3
باب: إكرام
الكبير،
ويبدأ الأكبر
بالكلام والسؤال.
89. YAŞÇA BÜYÜK OLAN'A İKRAMDA BULUNMAK. KONUŞMAYA VE SORU
SORMAYA YAŞÇA BÜYÜK OLAN BAŞLAR
حدثنا
سليمان بن
حرب: حدثنا
حمَّاد، هو
ابن زيد، عن
يحيى بن سعيد،
عن بشير بن
يسار، مولى
الأنصار، عن
رافع بن خديج،
وسهل بن أبي
حثمة أنهما
حدثاه:
أن
عبد الله بن
سهل ومحيصة بن
مسعود أتيا
خيبر، فتفرقا
في النخل،
فقتل عبد الله
بن سهل، فجاء
عبد الرحمن بن
سهل وحويصة
ومحيصة ابنا
مسعود إلى
النبي صلى
الله عليه
وسلم،
فتكلموا في
أمر صاحبهم،
فبدأ عبد
الرحمن، وكان
أصغر القوم،
فقال النبي
صلى الله عليه
وسلم: (كبر الكبر).
قال يحيى:
يعني: ليلي
الكلام
الأكبر. فتكلموا
في أمر
صاحبهم، فقال
النبي صلى
الله عليه وسلم:
(أتستحقون
قتيلكم، أو
قال: صاحبكم،
بأيمان خمسين
منكم). قالوا:
يا رسول الله،
أمر لم نره.
قال: (فتبرئكم
يهود في أيمان
خمسين منهم).
قالوا: يا
رسول الله،
قوم كفار.
فوداهم رسول
الله صلى الله
عليه وسلم من
قبله.
قال سهل:
فأدركت ناقة
من تلك الإبل،
فدخلت مربداً
لهم فركضتني
برجلها.
قال الليث:
حدثني يحيى،
عن بشير، عن
سهل: قال يحيى:
حسبت أنه قال:
مع رافع بن
خديج.
وقال ابن
عيينة: حدثنا
يحيى، عن
بشير، عن سهل وحده.
[-6142 - 6143-] (Ensar'ın mevlası Buşeyr İbn Yesar'dan rivayete
göre), Rafi' İbn Hadic ile Sehl İbn Ebi Hasme kendisine şu hadisi
nakletmişlerdir:
"Abdullah İbn Sehl ile Muhayyisa İbn Mesud, Hayber'e
gittiler. Hurmalıklar arasında her biri bir tarafa ayrıldı. Daha sonra Abdullah
İbn Sehl öldürüldü. Abdurrahman İbn Sehl ile Mesud'un iki oğlu Huvayyisa ile
Muhayyisa Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e gelerek arkadaşları Abdullah İbn
Sehl'in durumu hakkında konuştular. Gelenlerin yaşça en küçükleri olan
Abdurrahman söze başlayınca, Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem:
Büyük olana sözü bırak, buyurdu. (Ravilerden) Yahya: Yaşça büyük
olan konuşsun buyurdu, dedi. Sonra arkadaşlarının durumu hakkında konuştular.
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem: Öldürülen bu adamınızın -yahut
arkadaşınızın- diyetini hak etmek için aranızdan elli kişi (Hayberliler öldürdü
diye) yemin eder mi, buyurdu. Onlar: Ey Allah'ın Rasulü, bu görmediğimiz bir
iştir, dediler.
Allah Rasulü: O zaman Yahudiler arasından elli kişi yemin ederek
sizin onu öldürmediğinizi söyleyip, kanından beri olduklarını belirtsinier,
buyurdu.
Onlar: Ey Allah'ın Rasulü, onlar kafir bir topluluktur diye cevap
verdiler. Bunun üzerine Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem kendi tarafından
onlara diyet ödedi."
Sehl dedi ki: "Ben o develerden bir dişi deveye yetiştim.
Sahiplerine ait olan bir ağıla girdim, o deve beni ayağıyla tekmeledi."
İbn Uyeyne dedi ki: Bize Yahya, Buşeyr'den, o, Se hı 'den tahdis
etti, diyerek yalnızca Sehl'in adını söyledi, (Rafi' İbn Hadle'i sözkonusu
etmedi.) .
حدثنا
مسدَّد: حدثنا
يحيى، عن عبيد
الله: حدثني
نافع، عن ابن
عمر رضي الله
عنهما قال:
قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم:
(أخبروني
بشجرة مثلها
مثل المسلم،
تؤتي أكلها كل
حين بإذن
ربها، ولا تحت
ورقها). فوقع
في نفسي أنها
النخلة،
فكرهت أن أتكلم،
وثم أبو بكر
وعمر، فلما لم
يتكلما، قال
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (هي
النخلة). فلما
خرجت مع أبي
قلت: يا
أبتاه، وقع في
نفسي أنها
النخلة، قال:
ما منعك أن
تقولها، لو
كنت قلتها كان
أحب إلي من
كذا وكذا،
قال: ما منعني إلا
أني لم أرك
ولا أبا بكر
تكلمتما
فكرهت.
[-6144-] İbn Ömer r.a.'dan, dedi ki: "Resuluilah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem:
Bana misali Müslümana benzeyen, yemişini Rabbinin izniyle her
zaman veren, yapraklarını dökmeye n bir ağacın hangisi olduğunu haber veriniz,
buyurdu. İçimden onun hurma ağacı olduğu geçti ama Ebu Bekir ve Ömer orada iken
konuşmak da hoşuma gitmedi. Her ikisi de konuşmayınca, Nebi Sallallahu Aleyhi ve
Sellem: O hurma ağacıdır, buyurdu.
Ben babamla birlikte dışarı çıkınca: Babacığım, onun hurma ağacı
olduğu içime doğdu, dedim. Babam: Peki o olduğunu söylemene ne engeloldu? Onu
söylemiş olsaydın, şundan şundan daha çok sevdiğim bir şeyolurdu, dedi.
İbn Ömer: Beni konuşmaktan alıkoyan tek husus senin de, Ebu
Bekir'in de konuşmadığını görünce konuşmaktan hoşlanmayışım oldu, dedi."
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Yaşça büyük olana ikramda bulunmak, söze ve soru sormaya
yaşça büyük olan başlar." Maksat, faziletçe birbirlerine eşit iseler daha
yaşlı olanın önceleneceğini anlatmaktır. Aksi takdirde yaş farkı varsa, fıkıhla
ilim bakımından daha üstün olana öncelik verilir.
Buhari bu başlıkta Sehl İbn Ebi Hasme ile Rafi' İbn Hadic'in
Muhayyisa ile Huveyyisa'nın başından geçen olay ile ilgili hadisi
zikretmektedir. İleride bu hadise dair açıklamalar Kasame bölümünde
(6898.hadiste) gelecektir.
İbn Uyeyne de: "Bize Yahya, Buşeyr İbn Sehl'den tahdis
etti... demiştir." [Daha sonra Buhari, İbn Ömer'in rivayet ettiği:
"Bana Müslümanın misaline benzeyen bir ağaç hakkında haber veriniz ...
" şeklindeki hadisini zikretmektedir. ] Bu hadise dair açıklamalar yeteri
kadarıyla İlim bölümünde geçmiş bulunmaktadır.(61 nolu hadiste) Bu hadisi
burada zikretmekle, eşitliğin olduğu yerde yaşça büyük olanın önceleneceğine,
ama yaşça küçük olanın büyüğün bilmediği bir bilgiye sahip olması halinde
büyüğün huzurunda konuşmasına engel olunmayacağına işaret etmek istemiş
gibidir. Çünkü Ömer, oğlunun konuşmadığına üzülmüştü. Bununla birlikte oğlu
kendisinin de, Ebu Bekir'in de hazır bulunmalarını mazeret olarak göstermiş
olmakla birlikte yine de konuşmayışına üzülmüştü.